Bài 2: Phương pháp mới gõ tắt chữ Việt

Phương pháp mới gõ tắt chữ Việt Trần Tư Bình

Nghiền ngẫm 40 phút, sẽ tiết kiệm hơn 40% thời gian gõ A. GIỚI THIỆU Từ lâu nay, để gõ tiếng Việt được nhanh hơn, nhiều người thường cài vào trang “Gõ tắt” hoặc “Tốc ký” ở các bộ gõ tiếng Việt một số quy ước gõ tắt tự tạo cho các từ thường dùng của riêng mình. Bài này trình bày một phương pháp chung để gõ tắt chữ Việt có hệ thống. Ước tính tiết kiệm khoảng 40% số phím phải gõ khi chỉ dùng duy nhất phương pháp này. Ta tiết kiệm được nhiều hơn khi dùng chung phương pháp này với trang gõ tắt gõ tắt mà ta tự tạo cho các từ thường dùng của riêng mình. Phương pháp này do TS. Ngô Đình Học, tác giả bộ gõ đa năng WinVNKey - http://winvnkey.sf.net, đã tích hợp cách tốc ký trong bài “Tốc ký chữ Việt” của chúng tôi vào WinVNKey, tạo ra một phương pháp mới gõ tắt chữ Việt: gõ chữ tốc ký mà máy vi tính vẫn hiện ra chữ Việt trọn vẹn. Bốn bước cần làm để dùng phương pháp mới gõ tắt là: 1.     Nhớ kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS. 2.     Nhớ các qui ước gõ tắt. 3.     Tải xuống & điều chỉnh WinVNKey để dùng phương pháp gõ tắt. 4.     Điều chỉnh WinVNKey để dùng chung phương pháp gõ tắt với trang gõ tắt của riêng mình. B. Bước 1: NHỚ KIỂU GÕ DẤU TUBINHTRAN-MS Kiểu gõ dấu (typing method) là cách quy định phím để cho ra các dấu thanh: sắc, huyền, hỏi, ngã, nặng,và các chữ: â, ê, ô, ă, ư, ơ, đ. Để đạt kết quả tối ưu, WinVNKey đã tích hợp kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS sau đây để dùng trong phương pháp mới gõ tắt chữ Việt: Lưu ý: Nếu chỉ muốn dùng kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS để gõ tiếng Việt theo cách thông thường và không thích dùng các qui ước gõ tắt được giới thiệu ở mục C kế tiếp, thì ta làm như sau: -       Tải xuống phiên bản WinVNKey 5.5.463, chọn 1 trong 2 bản sau: -  WinVNKey 5.5.463 (bản ZIP) -  WinVNKey 5.5.463 (bản EXE) Xin xem cách tải xuống ở mục D bài này. -       Khởi động WinVNKey và điều chỉnh trang chính của WinVNKey như hình 1. Hình 1 Điều chỉnh xong là có thể dùng kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS để gõ tiếng Việt theo cách thông thường. Chọn như hình trên, không những ta có thể gõ tiếng Việt theo kiểu gõ Tubinhtran-MS, mà còn có thể gõ nhanh một số phụ âm đầu như: -      Gõ f bung ra ph  ( vd: gõ fi → phi ) . -      Gõ q bung ra qu  ( vd: gõ qa → qua ).  -      Gõ j bung ra gi   (vd: gõ ja → gia ). -      Gõ k bung ra kh  (nếu chỉ muốn k thì ta gõ lặp phím k. Lý do của sự chọn đặt này là vì phụ âm kh đứng trước tất cả nguyên âm trong khi k chỉ đứng trước: i, ê, e). Bây giờ, những ai thích dùng các qui ước gõ tắt chữ Việt thì xin đọc tiếp các mục sau. C. Bước 2: NHỚ QUI ƯỚC GÕ TẮT Xin đọc các qui ước gõ tắt từ trên xuống dưới vì chúng có quan hệ nối tiếp. Ta phải nhớ 31 qui ước. Nhớ xong, tải xuống WinVNKey, bật tùy chọn theo hướng dẫn là có thể gõ nhanh tiếng Việt theo phương pháp mới. 1. Dấu sắc ở vần ngược Vần ngược chỉ mang dấu sắc hoặc dấu nặng. Vd: oc, ach, up, ơt, …. Có 1 qui ước:­ (*) Nếu ta không thêm dấu nặng thì WinVNKey sẽ tự động thêm vào dấu sắc ở chữ có vần ngược, sau khi nhấn phím ngắt từ (Vd: phím trống, dấu phẩy, dấu chấm câu, dấu chấm hỏi, ngoặc đơn, ngoặc kép, v.v…..). 2. Phụ âm đầu chữ (9 qui ước) (*) C tự động bung ra k khi sau c là e, ê, i. Nếu không muốn bung ra k mà vẫn là c thì ta gõ phím thoát \ trước khi gõ e, ê, i. (**) Nếu không muốn bung ra kh mà vẫn là k thì ta gõ lặp phím k (hoặc gõ phím thoát \ trước khi gõ k). (***) G tự động bung ra gh, khi sau g là e, ê, i, như ga → ga, ge → ghe. (****) NG tự động bung ra ngh, khi sau ng là e, ê, i, như nga → nga, nge → nghe. 3. Phụ âm cuối chữ (3 qui ước) (*) Gõ dấu thanh ở cuối từ hoặc ngay sau nguyên âm đều được. 4. Vần “Nguyên âm ghép + chữ cái” Đây là phần cuối cùng nhưng quan trọng nhất vì nó trình bày cách gõ tắt có hệ thống cho 52 vần, vốn có 3 hoặc 4 chữ cái, xuống còn 2 chữ cái mỗi vần. Tiếng Việt hiện có tất cả 57 vần “Nguyên âm ghép + chữ cái”. Trong đó, 5 vần: oong, oanh, uênh, oach, uêch đã được gõ tắt là oog, oah, uêh, oak, uêk như vừa trình bày ở trên (xem ví dụ mục C.3).     Còn lại 52 vần: Trong đó có: -  Các nguyên âm ghép: oă, uâ, oe, iê hay yê, oa, uơ, uô, ươ, uyê. -  Các chữ cái cuối: t, p, c, n, m, ng, i hay y, o hay u. 52 vần nầy được gõ tắt còn 2 chữ cái cho mỗi vần, bằng cách: -  Rút gọn nguyên âm ghép còn một nguyên âm. -  Thay chữ cái cuối bằng một chữ cái khác. Rút gọn nguyên âm ghép còn một nguyên âm. Có 9 qui ước và 1 ngoại lệ:    • Ă = oă  • Â = uâ  • E = oe  • I = iê, yê • O = oa ………… (Ngoại lệ: A = oa cho vần “oay”)     • Ơ = uơ  • U = uô • Ư = ươ  • Y = uyê Thay chữ cái cuối bằng một chữ cái khác. Có 8 qui ước: • D = t • F = p • S = c • L = n • V = m • Z = ng • J = i, y • W = o, u Ráp 9 nguyên âm rút gọn vào 8 chữ cái cuối khác, ta gõ tắt được 52 vần trên mỗi vần chỉ còn 2 chữ cái. Do đó, chỉ cần nhớ 17 qui ước trên, ta dễ dàng nhớ được 52 vần gõ tắt sau: Sau đây là ví dụ cho 52 vần gõ tắt trên. Các ví dụ tổng hợp tất cả qui ước gõ tắt ở các phần trên để cho thấy nhiều chữ được gõ tắt rất nhanh. 5. Ví dụ và so sánh Ví dụ gõ một đoạn văn sau đây: Nằm trong Biển Đông, quần đảo Trường Sa được bao quanh bởi những vùng đánh cá trù phú và giàu có về tài nguyên dầu mỏ và khí đốt, hiện vùng mở rộng (diện tích) của nó vẫn còn chưa được biết và đang trong vòng tranh cãi. Việt Nam, Đài Loan và Trung Quốc, mỗi nước đều tuyên bố chủ quyền trên toàn bộ quần đảo. Gõ thông thường theo kiểu gõ dấu Telex Nawm2 trong Bieenr Ddoong, quaanf ddaor Truwowngf Sa dduwowcj bao quanh bowir nhuwngx vungf ddanhs cas truf phus vaf giauf cos veef taif nguyeen daauf mor vaf khis ddoots, hieenj vungf mowr roongj (dieenj tichs) cuar nos vaanx conf chuwa dduwowcj bieets vaf ddang trong vongf tranh caix. Vieetj Nam, Ddaif Loan vaf Trung Quoocs, mooix nuwowcs ddeeuf tuyeen boos chur quyeenr treen toanf booj quaanf ddaor. Gõ 405 phím (bao gồm khoảng trắng). Gõ theo phương pháp gõ tắt với kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS N9m2 trog Bil3 D8g, q6l2 dao3 Tr[z2 Sa d[s5 bao qah b]i3 nh[g4 vug2 dah1 ca1 tru2 fu1 va2 jau2 co1 v72 tai2 ngyl z6u2 mo3 va2 ki1 d8t, hil5 vug2 m]3 r8g5 (zil5 tik) cua3 no1 v6n4 con2 ch[a d[s5 bid va2 dag trog vog2 trah cai4. Vid5 Nam, Dai2 Lol va2 Trug Qus, m8i4 n[s d7u2 tyl b81 chu3 qyl2 tr7n tol2 b85 q6l2 dao3. Gõ 315 phím (bao gồm khoảng trắng). Ở ví dụ trên, dùng phương pháp gõ tắt với kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS thì tiết kiệm được: 405 – 315 = 90 phím gõ {(90 / 405) x 100% ≈ 22% số phím} khi so sánh với cách gõ thông thường theo kiểu gõ dấu Telex (so sánh với kiểu gõ dấu VNI, ta cũng đạt kết quả tương tự). D. Bước 3: TẢI XUỐNG & ĐIỀU CHỈNH WINVNKEY ĐỂ CHỈ DÙNG PHƯƠNG PHÁP MỚI WinVNKey là chương trình miễn phí. Vào trang chủ WinVNKey http://winvnkey.sf.net, nhấn chữ “Download”, sẽ hiện ra trang chứa các phiên bản để tải xuống. Để cho nhanh, ta có thể chọn một trong 2 phiên bản mới nhất bên dưới để tải về: -       WinVNKey 5.5.463 (bản ZIP) -       WinVNKey 5.5.463 (bản EXE) (Hoặc bằng các bước sau: vào http://winvnkey.sf.net > nhấn “Beta Testing” > nhấn “Click here” > tải xuống WinVNKey 5.5.463 > điều chỉnh WinVNKey như  hình 6 và 7 dưới đây là có thể dùng phương pháp mới gõ tắt theo kiểu gõ dấu Tubinhtran-MS).    Khuyến khích tải về bản ZIP, chỉ cần giải nén là có thể sử dụng được. Sau đây là hướng dẫn áp dụng cho bản ZIP, bản EXE làm tương tự: -         - Giải nén file ZIP của bộ gõ WinVNKey ta được thư mục như hình 2 sau đây. Hình 2 -         - Mở thư mục trên, mở tiếp thư mục con WinNT như hình 3. Hình 3 -        - Mở tập tin winvnkey.exe để khởi động bộ gõ WinVNKey như hình 4. Hình 4 -        - Lúc này xuất hiện cửa sổ bộ gõ WinVNKey như hình 5. Hình 5. -        - Tiếp theo, ta chỉnh bộ gõ với các lựa chọn như hình 6 bên dưới. Hình 6 -        - Tiếp tục nhấn vào dòng chữ Macro xanh, xuất hiện cửa sổ, ta chọn mục 6. Cách Tubinhtran (có dấu) như hình 7. Hình 7 -        - Nhấn nút (X) để đóng cửa sổ, giờ đây chúng ta đã hoàn tất mọi thứ và có thể áp dụng những gì đã học được rồi. Lưu ý: -      Ta phải tắt bộ gõ tiếng Việt khác khỏi màn hình thì mới dùng được WinVNKey. -      (Những ai chưa thạo máy vi tính, có thể đọc thêm bài hướng dẫn căn bản “Tải xuống WinVNKey & Gõ chữ Việt” để biết cách tải. Xin xem ở đường dẫn sau:http://chuvietnhanh.sourceforge.net/TaiXuongWinvnkeyVaGoChuViet.htm ). -      Riêng ai sử dụng bàn phím Pháp và thích dùng phương pháp gõ tắt thì xin dùng kiểu gõ dấu Tubinhtran. Xin xem kiểu gõ dấu này ở cuối bài, mục “Ghi chú thêm” (1) Mẹo nhỏ: Có thể chuyển chế độ gõ tiếng Việt sang chế độ gõ tiếng Anh một cách dễ dàng, đặc biệt khi gõ các tài liệu có đan xen tiếng Việt, tiếng Anh: Tắt tạm thời bằng cách nhấn chuột trái 1 lần trên hình   ở góc phải dưới màn hình máy vi tính, hình sẽ đổi thành  , WinVNKey sẽ tạm ngưng hoạt động. Muốn chạy lại WinVNKey, nhấn chuột 1 lần trên hình  thì hình sẽ đổi lại thành   E. Bước 4: ĐIỀU CHỈNH WINVNKEY ĐỂ ĐÙNG CHUNG PHƯƠNG PHÁP MỚI VỚI TRANG GÕ TẮT CỦA RIÊNG MÌNH Nếu ta muốn tự qui ước gõ tắt một số từ thường dùng như: |mvt = máy vi tính| |vn = Việt Nam|, v.v…, ta có thể cài vào trang gõ tắt của riêng ta, có tên như “Thường dùng”, trong khung “Chọn Lựa Macro”. Để dùng chung phương pháp gõ tắt với tệp (file) gõ tắt “Thường Dùng”, ta thực hiện: 1. Làm các bước như vừa trình bày ở trên trong mục D, chỉ trừ hình 6 là khác. Ta chọn lại như sau: thêm “Từ Lười” vào hộp Macro, như hình 8 sau đây. Hình 8 2. Nhấn chuột chữ “Macro” xanh ở hình trên, sẽ hiện ra khung “Chọn Lựa Macro”. Trong khung này, chọn trang “Tệp Macros” > trong hộp nhỏ kế chữ “Trang Macro” chọn “6. Từ Lười: phải gõ ở đầu cụm chữ…” > chọn bôi đen “Thường dùng”, như hình 9 sau đây: Hình 9 3. Nhấn nút “Biên soạn”, ở góc dưới khung “Chọn Lựa Macro”, sẽ hiện ra khung “Biên soạn Macro Từ Lười” để ta cài đặt các qui ước gõ tắt của riêng ta cho tệp “Thường dùng”, như hình 10 sau đây: Hình 10: Khung “Biên soạn Macro Từ Lười” cho tệp gõ tắt “Từ thường dùng”. Ví dụ, muốn thêm macro |mvt = máy vi tính| vào tệp “Từ thường dùng”, ta làm như sau: -  Nhấn nút “Thêm”. -  Gõ macro “mvt” và “máy vi tính” vào 2 ô dưới đáy. -  Nhấn nút “Nhập vào”. Tức thì, macro |mvt = máy vi tính| sẽ thêm vào khung ở trên. -  Sau cùng, nhấn nút X ở góc trên để đóng lại và macro sẽ được lưu trữ. Điều chỉnh như trên là có thể dùng chung phương pháp gõ tắt với tệp gõ tắt tự tạo của riêng mình. F. LỜI CUỐI • Thời gian: Tốn khoảng nửa giờ để nhớ được toàn bộ 31 qui ước gõ tắt. Tập gõ một vài giờ, ta sẽ thấy rõ sự hữu hiệu của phương pháp này. Mong rằng phương pháp gõ tắt chữ Việt này giúp các bạn tiết kiệm được hơn 40% thời gian gõ. • Gần đây, ở mạng esoftblog.com, tác giả Lãng Vân (Huỳnh Trọng Nghĩa) viết một bài giới thiệu về phương pháp gõ tắt này. Đề tài là: Tubinhtran-MS – Phương Pháp Gõ Tiếng Việt Hiệu Quả http://esoftblog.com/2012/05/21/tubinhtran-ms-phuong-phap-go-tieng-viet-hieu-qua Bài này giúp độc giả hiểu rõ thêm cách sử dụng phương pháp mới gõ tắt chữ Việt. Xin trân trọng cảm ơn tác giả Lãng Vân.  • Gõ tắt chữ Việt không dấu: Cách gõ tắt chữ không dấu cũng tương tự cách gõ tắt chữ có dấu. Gõ chữ tốc ký không dấu mà máy tính vẫn hiện ra chữ Việt không dấu trọn vẹn. Xin đọc bài “Cách gõ tắt chữ Việt không dấu” ở trang mạng Chữ Việt Nhanh: http://chuvietnhanh.sf.net để biết chi tiết. • Cảm tạ: Chân thành tri ân TS. Ngô Đình Học đã tiên phong thiết kế lại các trang macro của WinVNKey hầu tích hợp được các đề nghị của bài viết “Tốc ký chữ Việt”. ___________________ Ghi chú thêm: (1) Riêng ai sử dụng bàn phím Pháp và thích dùng phương pháp gõ tắt thì xin dùng kiểu gõ dấu Tubinhtran và điều chỉnh WinVNKey như sau: (*) Thích hợp cho bàn phím Pháp. Điều chỉnh WinVNKey: làm các bước như trình bày ở mục D, chỉ trừ hình 6 là khác. Ta chọn lại như hình 11 sau đây. Hình 11 © Trần Tư Bình (Email: tubinhtran@gmail.com, Web: Chữ Việt Nhanh).

Về Trang Chính Chữ Việt Nhanh